Қызылорда: Арнайы экономикалық аймақтың берері көп

Жалпы экономикасы озық елдердің көпшілігі даму үрдісін көп жағдайда инвестиция тарту арқылы ілгерілетіп келеді. Яғни арнайы экономикалық аймақ құрып, өз мүмкіндіктерін тиімді пайдаға асыруда. Ал бұл институт Қазақстанда да өз хал-қадірінше дамуда. Қазақстанның басты даму басымдықтарының бірі – өнеркәсіптік кластерлер мен логистикалық инфра­құрылымды дамыту екенін ескерсек, бұл бағыт Мемлекет басшысының Жолдауында да анық айтылған.

«Қорқыт ата» АЭА қалай құрылды?

Тақырыпқа орай айтсақ, бұл бағытта Қызылорда облысы да өзінің экономикалық әлеуетін тиімді пайдалану жолында жоспарлы әрі жүйелі жұмыстарды қолға алған. Аталған облыстың тиімді көлік қаты­настары, теміржол желісі, ха­лық­­аралық әуежай және рес­публикалық маңызы бар авто­­жолдар торабында орна­ласуын ескерсек, оның болашақта елдің же­текші логистикалық әрі ин­дус­триялық хабына айнал­уына мүмкіндігі зор.

Бұл мүмкіндікті Қызылорда облысы қалай пайдалануда? Айталық, 2024 жылы облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың тапсырмасымен арнайы жұмыс тобы құрылды. Сол арқлы Қызылорда қаласында жаңа «Қорқыт Ата» арнайы экономикалық аймағын құру бағытында орталық мем­лекеттік органдармен тығыз жұмыс басталды. Артынша өңірде ғана емес, Қазақстанда тағы бір маңызды стратегиялық бас­тама жүзеге асты. Яғни Үкіметтің 2025 жылғы 14 ма­мыр­дағы қаулысымен Қы­­зыл­­орда облысында «Қорқыт Ата» арнайы экономикалық айма­­ғы (АЭА) құрылды.

АЭА Қызылорда қаласын­дағы жаңа халықаралық әуежай терминалына іргелес орналасып, жалпы аумағы 550 гектарды қамтыды. Оның құрылымы үш негізгі кластерге бөлінді. Біріншісі – авиацияға қызмет көрсету – 50 гектар, екіншісі – көтерме-бөлшек сауда және қоймалау – 100 гектар, ал соңғысы – өнеркәсіптік аймақ – 400 гектар.

Сарапшылардың пікірінше, Қызылордадағы АЭА геогра­фиялық тұрғыда тиімді орналас­қан. Оның «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық көлік дәлізіне жақын орналасуы логистикалық және транзиттік әлеуетті арттыруға жол ашпақ.

«Қорқыт Ата» АЭА қатысу­шыларына ҚР заңнамасына сәй­кес бірқатар салықтық және кеден­дік жеңілдіктер ұсыны­лады. Әлеуетті инвесторлар үшін жеңілдіктер мен пре­ферен­циялар көзделген. Яғни корпоративтік табыс салығынан (КТС) босату, АЭА аумағына өткізілетін тауар­ларға қосылған құн салы­ғынан босату, кедендік баж­дар­дан босату, жер және мүлік салығынан, жер учаскесін пай­да­ланғаны үшін төлемақыдан босату, квоталардан тыс және рұқсатсыз шетелдік жұмыс кү­шін тарту сияқты жеңілдіктер қарастырылған. Бұдан бөлек, мемлекет жобаларды іске асыру үшін аймақты қажетті инже­нерлік-коммуникациялық инфра­құрылыммен қамтамасыз етіп, кейіннен сатып алу­дың құқығымен жер учаскесін тегін жалға береді», дейді облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасының басшысы Дәурен Әбілқайыров.

Оның сөзінше, «Қорқыт Ата» АЭА-ның басты мақсаты – өңірге отандық және шетелдік инвестицияларды тарту, кәсіпкерлік пен өндірісті дамыту, жаңа жұмыс орындарын ашу, Қызылорда облысының өнер­кәсіп­тік және экспорттық әлеуетін көтеру.

Өңірге пайдасы ұшан-теңіз

2049 жылға дейін осы аймаққа 150 млрд теңге көлемінде инвес­тиция тарту көзделсе, оның ішінде 80 млрд теңгесі шетелдік капитал болмақ. Жалпы өн­дірілетін тауарлар мен көрсе­тілетін қызметтер көлемі 500 млрд теңгеге жетеді деп жос­парланған. Қазақстандық қамту үлесі 90%-ға дейін жетеді. Ал алдағы 25 жылда 3 366 жаңа жұмыс орны ашылып, 39 қатысушы компания тіркелмек.

Екіншіден, мақұлданған 28 экономи­калық қызмет түрі (ОКЭД) ая­сында келесі бағыттар бойынша жобалар жүзеге асады: жүк авиатасымалы, қоймалау және логистика, құрылыс ин­дустрия­сы (шыныпластик арматура, полимерлі құбырлар, фибро­цемент және газобетон өнім­дері), жеңіл өнеркәсіп (жүн және тері өңдеу, тоқыма және киім өндірісі), машина жасау және ауылшаруашылық техникасы өндірісі, инновациялық және жоғары технологиялық жобалар.

«АЭА Қызылордада жаңадан ашылған халық­аралық әуежай терминалы жанынан салынады. Оның ау­мағы бірнеше жүз гектарды құрайды. Арнайы өндірістік ай­мақ қоршалады, онда үлкен-үлкен терминалдар салынады, қоймалар болады. Оған өзімізден де, шетелден де инвесторлар тартылып, оларға салық түрлері мен кедендік жеңілдіктер жасалады. Мәселен, жалға алу құны төмен болуы не одан мүлдем босатылуы мүмкін. Қысқасы, кәсіпкерлерге көпте­ген жеңілдік бар. Бұл мүм­кіндік тауардың өзіндік құнына айтарлықтай әсер етеді. Бизнес дамыса, жаңа жұмыс орындары ашылады деген сөз. Бұл өз кезегінде халықтың тұрмыс деңгейінің жақсаруына әкеледі. Өз басым арнайы экономикалық аймақ өңірдің дамуына тың серпін береді деп ойлаймын», дейді қаржыгер Қал­қазбек Әжібеков­.

Басқа мамандардың да пікірі осыған саяды. Олар «Қорқыт Ата» АЭА Қызылорда облысының мұнайға тәуелді экономикасын әртарап­тандырып, туристік әлеует пен заманауи инфрақұрылымды дамытып, өндіріс, логистика және сауда бағыттарын кеңейтетінін айтуда. Сондай-ақ Сыр өңірінен басталған бастама еліміздегі арнайы экономикалық аймақтар институтын жандан­дырып, өңірлік дамуға жаңа деп береді деп күтілуде.

Инфографика: Қызылорда облысы әкімдігі